در دنیای بازرگانی و حمل و نقل بین المللی، برخی اسناد و مدارکی هستند که ویژگی ها و خصوصیات بارها را دربر دارند. این دسته از اسناد، اسناد حمل نامیده می‌شوند. اسناد حمل جزء مهمترین مدارک در تجارت و صادرات و واردات می‌باشند. این اسناد به عنوان هویت و شناسنامه کالاها می‌باشند.

اسناد حمل برای خریدار، اهمیت زیادی دارد، چراکه خریدار بعد از انجام تعهدات مالی خویش و تسویه حساب با فروشنده کالا یا بانک گشاینده اعتبار، تنها به واسطه ارائه این اسناد حمل، می‌تواند تشریفات گمرکی و ترخیص کالا را انجام دهد.

اسناد حمل، در صنعت باربری جایگاه مهمی دارند. چراکه این اسناد، از مهمترین مدارک می‌باشند که در حمل و نقل مورد استفاده قرار می‌گیرند. اسناد حمل، شناسه محموله ها می‌باشند و با استفاده از آنها عملیات ترخیص کالا انجام می‌شود. این مسئله بدین معناست که برای خریدهای خارجی هم باید از اسناد حمل کالا استفاده نمود.

انواع اسناد حمل

در یک دسته بندی کلی، اسناد حمل به دو گروه تقسیم بندی میشوند.

1. اسناد حمل خاص
2. اسناد حمل متعارف

اسناد حمل خاص (Special)

اسناد حمل خاص یا Special در بعضی موارد برای کالاهایی که ویژگی های خاصی دارند، نیاز است که بایستی به اسناد حمل متعارف اضافه شوند.

اسناد حمل خاص بر طبق قرارداد و توافق خریدار و فروشنده تعیین میشوند. اسناد حمل خاص عبارتند از:

• سیاهه تائید شده (Legalized)
• گواهی وزن (Weight Certificate)
• سیاهه كنسولی (Consular Invoice)
• سیاهه گواهی شده (Certified Invoice)
• گواهی لیست سیاه (Black List Certificate)
• گواهی ضد عفونی (Fumigation Certificate)
• گواهی آنالیز سازنده كالا (Manufacturer Analysis Certificate)
• گواهی بهداشت و سلامت دام (Health Veterinary & Sanitary Certificate)

اسناد حمل متعارف (Conventional)

اسناد حمل متعارف یا Conventional که اسناد حمل متداول نیز نامیده میشوند، در روند تجارت و صادرات و واردات کالاها، بسیار ضروری میباشند. در صورت عدم وجود اسناد حمل متعارف و یا ناقص بودن آنها سبب میشود خریدار کالا، وجهی را به فروشنده نپردازد و در روند انجام تشریفات گمرکی اختلال ایجاد شود و در نهایت ترخیص کالا صورت نگیرد.

اسناد حمل متعارف عبارتند از:

• بارنامه
• بیمه نامه
• گواهی مبدأ
• گواهی بازرسی
• پیش فاکتور یا پروفرما
• فاکتور یا اینویس (Invoice)
• پکینگ لیست (لیست عدل بندی / Packing List)

بارنامه

بارنامه سند مالکیت کالاها می‌باشد که قابلیت انتقال به غیر را دارد. بارنامه یا  به معنی عقد قرارداد جهت حمل و بارگیری کالاها بر روی وسیله نقلیه می‌باشد، که به وسیله شرکت های حمل و نقل صادر می‌شود. پس از صدور بارنامه مالکیت کالا از فروشنده خارج و به شرکت حمل‌کننده واگذار می‌شود.

برای آشنایی بیشتر با بارنامه چیست کلیک کنید.

انواع بارنامه

1. بارنامه ریلی
2. بارنامه زمینی
3. بارنامه دریایی
4. بارنامه هوایی

برای آشنایی بیشتر با بارنامه زمینی کلیک کنید.

برای آشنایی بیشتر با بارنامه هوایی کلیک کنید.

انواع بارنامه ها بر اساس کاربرد

• بارنامه گروهی
• بارنامه اختصاصی
• بارنامه بدون شرط
• بارنامه شخص ثالث
• بارنامه مقید (Claused)
• بارنامه سراسری و بارنامه مرکب
• پروفرما (Proforma) و فاکتور (Invoice)
• پکینگ لیست (Packing List)
• راه نامه کامیون
• گواهی بازرسی
• راه نامه هوایی
• گواهی مبدأ
• مانیفست

بارنامه گروهی

در بعضی موارد شرکت های کریر، جهت استفاده از همه فضای کشتی یا کانتینر و بهره مند شدن از تخفیفات، محموله های چند شرکت صادرکننده را با یکدیگر درون یک مکان قرار می‌دهند و برای تمامی آها یک بارنامه گروهی (Groupage B/L) صادر می‌کنند.

بارنامه اختصاصی

بارنامه اختصاصی یکی از زیرمجموعه های بارنامه گروهی می‌باشد. در بارنامه اختصاصی برای هر شرکت و یا هر محموله، یک بارنامه اختصاصی (House B/L) صادر می‌گردد.

بارنامه بدون شرط

بارنامه بدون شرط یا همان بارنامه Clean، عاری از هرگونه شروطی مثل موارد شکستگی، آسیب رسیدن به کالاها و... می‌باشد.

بارنامه شخص ثالث

زمانی که نام تحویل دهنده کالا، در اعتبارات اسنادی و یا قرارداد عقد شده، نوشته نشده باشد، از بارنامه شخص ثالث (Third Party B/L) استفاده می‌شود. در واقع در بارنامه شخص ثالث، فرستنده کالاها یا فروشنده کالاها (Shipper)، فرد یا شرکت ذی نفع نمی‌باشد و بارنامه به نام شخص دیگری صادر شده است.

برای آشنایی بیشتر با بارنامه شخص ثالث کلیک کنید.

بارنامه مقید (Claused)

بارنامه مقید دارای شروطی می‌باشد که این شروط درج شده یکی از عوامل تناقض (Discrepancy) محسوب می‌شود. به این بارنامه، بارنامه کثیف (Dirty) نیز گفته می‌شود.

بارنامه سراسری و بارنامه مرکب

برخی مواقع برای حمل یک محموله و کالا، از وسایل نقلیه مختلفی استفاده می‌شود که برای آن، شرکت های حمل و نقل یک بارنامه صادر می‌کنند. درصورتی که شرکت حمل و نقل از نوع شرکت های کریری باشد، بارنامه سراسری صادر می‌شود ولی درصورتی که شرکت حمل و نقل از نوع شرکت های فورواردری باشد، بارنامه مرکب صادر می‌شود.

برای آشنایی بیشتر با بارنامه مرکب کلیک کنید.

بارنامه سراسری (Through B/L) و بارنامه مرکب (Multimodal B/L)، در اصل ماهیت یکسانی دارند اما فقط حیطه وظایف شرکت های فورواردر در مقایسه با شرکت های کریر بیشتر است.

پروفرما (Proforma) و فاکتور (Invoice)

پروفرما یا همان پیش فاکتور که در زبان انگلیسی Proforma Invoice نامیده می‌شود، یکی از اسناد حمل می‌باشد که فروشنده در آن اطلاعات مرتبط به فروش کالا و قیمت را درج می‌کند و برای خریدار کالاها، ارسال می‌کند. 

برای آشنایی بیشتر با پروفرما یا پیش فاکتور کلیک کنید.

فاکتور یا سیاهه تجاری که در زبان انگلیسی Commercial Invoice نامیده می‌شود، مشابه پروفرما می‌باشد منتها فقط نوشتن کلمه سربرگ نشان دهنده تمایز آنهاست که کدام فاکتور است و کدام پیش فاکتور.

مورد دیگر اینکه صدور پیش فاکتور (ProForma) و گرفتن آن به منزله انجام معامله نمی‌باشد ولی با صدور فاکتور یا اینویس (Invoice) نشانگر معامله انجام شده می‌باشد.

برای آشنایی بیشتر با اینویس یا فاکتور کلیک کنید.

پکینگ لیست (Packing List)

لیست عدل بندی یا پکینگ لیست و یا لیست بسته بندی، که در زبان انگلیسی Packing List نامیده می‌شود، یکی دیگر از اسناد حمل می‌باشد. پکینگ لیست شامل ابعاد، محتویات درون بسته ها، تعداد، وزن، محل بارگیری، محل تخلیه کالا، مشخصات فروشنده، مشخصات خریدار، شماره فاکتور و... می‌باشد.

نکته! در پکینگ لیست، اطلاعات مربوط به قیمت کالا، درج نمی‌شود.

برای آشنایی بیشتر با پکینگ لیست (Packing List) کلیک کنید.

راه نامه کامیون

راه نامه کامیون، از اسناد غیرقابل معامله می‌باشد و با نام راه نامه کامیون یا CMR به منظور حمل و نقل کالاها با کامیون در 6 الی 14 نسخه صادر می‌شود.

برای آشنایی بیشتر با سیمر (CMR) کلیک کنید.

گواهی بازرسی

گواهی بازرسی یا گواهی آزمایش Test or Inspection Certificate یکی از اسناد حمل میباشد که در زمان تحویل کالا به حامل در کشور مبدأ، برای مطمئن شدن خریدار کیفیت و کمیت محصول، اندازه محصول، نوع بسته بندی محصول، نحوه بارگیری کالا، وسیله حمل کننده کالا و ... توسط شرکت های بازرسی و یا نماینده خریدار صادر میشود.

برای آشنایی بیشتر با بازرسی کالا و گواهی بازرسی کلیک کنید.

راه نامه هوایی

راه نامه هوایی یکی از انواع بارنامه ها و اسناد حمل می‌باشد که در 12 نسخه صادر می‌شود. راه نامه هوایی (Airway Bill/Air Consignment Note/Air Freight Note) یا تنها یک رسید است و یک سند مالکیت برای کالا به شمار نمی‌رود.

نکته! راه نامه هوایی قابلیت معامله ندارد.

گواهی مبدأ

گواهی مبدأ یکی از اسناد حمل می‌باشد که نشان دهنده نام کشور تولیدکننده کالای معامله شده و مندرج در قرارداد خرید و فروش می‌باشد.

گواهی مبدأ یا Certificate of Origin شامل شرح کالا و کشورسازنده آن می‌باشد که توسط تولیدکننده و یا نمایندگی های مجاز آن صادر می‌گردد و توسط اتاق بازرگانی آن کشور، مهر و امضاء می‌شود. در برخی از مواقع نیز گواهی مبدأ توسط سفارت یا کنسولگری کشور مقصد هم تأیید می‌شود.

مانیفست

مانیفست یکی از اسناد حمل می‌باشد که از تعدادی بارنامه تشکیل شده است. مانیفست شامل اطلاعات و  خلاصه ای از بارنامه ها می‌شود. در واقع مثل نامه‌ای پوششی اطلاعات مربوط به حمل محموله یا انسان و بارنامه های صادرشده برای کالا را در خود قرار داده است.

برای آشنایی بیشتر با مانیفست کالا کلیک کنید.

گواهی نامه صادرات

گواهی نامه صادرات، یکی از اسناد ضروری برای کالاهای صادراتی می‌باشد. در گواهینامه صادرات، اطلاعات مرتبط به کالا، درج می‌شود. فردی که مسئولیت صادرکردن گواهی نامه صادرات را برعهده دارد، بایستی موارد لازم را به صورت دقیق و درست در آن درج کند و به مشتری تحویل دهد. مبدأ و مقصد کالا دو مورد از مشخصات مندرج در گواهی نامه صادرات، می‌باشند.

روش های مختلف باربری

بعد از موضوع اسناد حمل، میرسیم به انواع روش های حمل و نقل.

درحال حاضر یکی از بزرگترین صنایع کشور، صنعت حمل و نقل می‌باشد. حمل و نقل به روش های مختلفی انجام می‌شود. هر یک از روش های حمل و نقل ویژگی ها، مزایا و معایب خود را دارند.

انواع روش های حمل و نقل عبارتند از:

• حمل و نقل هوایی
• حمل و نقل زمینی

• • حمل و نقل جاده ای
  • حمل و نقل ریلی

• حمل و نقل دریایی

جمع‌ بندی

در این مقاله به مفهوم اسناد حمل که یکی از مهمترین مدارک و اسناد در حمل و نقل بین المللی است، پرداختیم. همچنین انواع اسناد حمل، انواع بارنامه بر اساس کاربرد، گواهی نامه صادرات و... را بررسی کردیم. جهت مشاهده سایر مقالات و اخبار در حوزه حمل و نقل کلیک نمایید.

همچنین در انتیراپ خدماتی اعم از حمل و نقل بین المللی زمینی، ریلی، دریایی، هوایی، انبارداری و... ارائه می‌شود. جهت کسب اطلاعات بیشتر و استفاده از این خدمات می‌توانید به www.ntirapp.com مراجعه نمایید.

عضویت در سامانه خدمات حمل و نقل انتیراپ