از زمان های قدیم تا به امروز، کشتی های مختلفی وجود دارند که وظیفه حمل و نقل دریایی علی‌الخصوص حمل و نقل دریایی بین المللی را انجام می‌دهند. به همین منظور امروزه اکثر کشتی ها، کشتی های باربری به شمار می‌روند. ولی اگر کلیه کشتی ها برای حمل بارها هستند، پس تفاوت آنها چیست؟ 

هر باری که می‌خواهد جابجا شود، شرایط خاص و وسیله حمل و نقل مخصوص خود را دارد. بر این اساس انواع کشتی های حمل‌ونقل دریایی، بر اساس نوع بار و محصولی که حمل می‌کنند، دسته بندی و شناسایی می‌شوند.

برای آشنایی بیشتر با حمل و نقل دریایی کلیک کنید.

انواع کشتی در حمل و نقل دریایی

1. LASH ها
2. نفت کش ها
3. کشتی چند منظوره
4. کشتی های فله بر
5. کشتی های دام بر
6. کشتی های گشتبار بر
7. کشتی های مسافربری
8. کشتی های یخچال دار
9. کشتی های مخزنی (تانکر)
10. کشتی های RO - RO (رو - رو)
11. کشتی حمل گاز مایع نفت LPG
12. کشتی های کانتینر بر (بار گنج بر)
13. کشتی های ساحلی یا تغذیه کننده
14. کشتی حمل گاز مایع طبیعی LNG
15. کشتی های حمل کننده محموله های سنتی

LASH ها

LASH ها، کشتی هایی هستند که قادر به بارگیری و حمل نوعی از دوبه ها هستند. کشتی های LASH (LIGHTER ABOARD SHIPS) برای حمل و نقل بین اقیانوس ها و آبراه های داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرند. مثلاً چند بارج در مبدأیی در کنار رودخانه EBLE در آلمان بارگیری انجام میدهند و مسیر رودخانه را طی می‌کنند و در بندر هامبورگ یا برمن بر روی کشتی LASH قرار می‌گیرند. سپس کشتی LASH اقیانوس اطلس را می‌پیماید و در بندر مقصد (مثلاً در نیواورلان) پهلو می‌گیرد و بارج ها را تخلیه می‌کند. این بارج ها با پیمودن مسافتی در رودخانه «می سی سی پی»، کالا با کانتینرهای خود، در بندر مقصد واقع در کنار رودخانه تحویل داده می‌شود. بارج ها نیروی کشش ندارند و توسط یک وسیله کشنده و یا نیروی کشش یدک می‌شوند.

برای آشنایی بیشتر با بارج چیست؟ کلیک کنید.

کشتی های نفت کش

کشتی های نفت‌کش یکی از انواع کشتی ها در حمل و نقل دریایی می‌باشند، که بزرگترین بخش از ناوگان دریایی را تشکیل می‌دهند. کشتی های نفت‌کش، غول دریاها نامیده می‌شوند. در سال های بعد از جنگ اندازه نفت کش ها، از 50 هزار DWT که اجازه عبور از تنگه پاناما را داشت، افزایش پیدا کرد. پس از بسته شدن «ترعه سوئز» در سال 1976 میلادی، نفت کش ها مجبور بودند جنوب آفریقا را دور بزنند. از این رو کشتی های بزرگتر و با ظرفیت 500 هزار GRT، ساخته شدند تا هزینه حمل کالاها کمتر شود. اندازه یکی از کشتی های نفت کش، تقریباً 3 برابر یک زمین فوتبال می‌باشد و آبخوری بیش از 20 دارد.

بازار کشتی های نفت کش در اختیار شرکت های بزرگ نفتی قرار دارد و معمولاً قرارداد چارتر این کشتی ها در لندن تنظیم می‌گردد.

کشتی چند منظوره

کشتی های چند منظوره نیز از انواع کشتی های حمل نقل دریایی می‌باشند. کشتی های چند منظوره، کشتی های باربری پیشرفته هستند ولی جایی برای کانتینرها ندارند. کشتی های چند منظوره دارای جرثقیل هستند که برای پر کردن و خالی کردن بار در بنادر، استفاده می‌کنند.

کشتی های چند منظوره برای حمل مجموعه ای محصولات نظیر رول های کاغذ، چوب، مصالح ساختمانی، فولاد و همچنین باربری فله طراحی می‌شوند. بدین ترتیب کشتی های چند منظوره برای حمل ایمن و مناسب برخی از سخت‌ترین بارها طراحی و ساخته می‌شوند.

این دسته از کشتی ها بایستی امکاناتی برای نگهداری و مهار این محصولات نامبرده شده و بارها داشته باشند. در ساخت کشتی های چند منظوره از تکنولوژی پیشرفته استفاده می‌شود.

کشتی های فله بر

یکی دیگر از انواع کشتی ها در حمل و نقل دریایی، کشتی های فله بر می‌باشند که مناسب ترین گزینه برای حمل بارهای خشک فله به شمار می‌روند. به عبارت دیگر کشتی های فله بر جهت حمل غلات و دانه ها، سیمان و یا مواد معدنی با درصد بسیار اندکی آسیب و تخریب، مناسب می‌باشند.

برای پر کردن و تخلیه کردن کشتی های فله بر، از جرثقیل های قاشق مانند، استفاده می‌شود. نقاطی که برای بارگیری و تخلیه مشخص شده‌اند را می‌توان روی کشتی‌ تشخیص داد.

کشتی های فله‌بر در تجارت و صنایع بین المللی، کاربردهای بسیاری دارند. محصولات کشاورزی، محصولات صنعتی و بعلاوه محصولات معدنی از جمله محصولاتی می‌باشند که با کشتی های فله بر جابجا می‌شوند. این نوع از کشتی ها از مهمترین کشتی های حمل و نقل دریایی به شمار می‌روند.

کشتی های دام بر

کشتی های دام بر یکی دیگر از انواع کشتی های حمل و نقل دریایی می‌باشند که از آنها برای حمل و نقل و جابجایی حیوانات زنده استفاده می‌شود. این کشتی ها بسیار حساس هستند و همچنین دارای ویژگی اختصاصی مثل فضای تغذیه برای حیوانات می‌باشند. 

بعضی از کشتی های دام بر، سقف باز هستند ولی تعداد زیادی از آنها سقف بسته دارند. کشتی های دام بر سقف باز، میان حیوانات تراکم مناسبی برقرار می‌کند و از آسیب دیدن حیوانات در اثر ازدحام، جلوگیری می‌کند. ولی در کشتی های سقف بسته، فضای فشرده و متراکم تری وجود دارد. 

از کشتی های دام بر، برای حمل و نقل هرگونه حیوانی استفاده می‌شود، ولی به طور کلی بیشترین استفاده از کشتی های دام بر، جهت حمل و نقل و جابجایی گوسفند و میش انجام می‌شود.

کشتی های گشتبار بر

کشتی های گشتبار بر یا UNITLOAD VESSELS، کشتی های حامل محموله های بسته شمار، هستند. این دسته از کشتی ها، به مرور و با گذشت زمان با افزایش دستمزدها و صرفه جویی در هزینه های تخلیه و بارگیری، وارد صحنه شدند. اکثر کشتی های گشتبار بر، در واقع همان کشتی های نسل قدیمی تر بودند که تغییر و تحول در آنها ایجاد گردید و بارگیری یا تخلیه آنها با بارکش‌های باربردار FORK LIFT TRUCKS میسر شده بود و خن های کشتی گشاد تر بودند تا بتوان در هر بندر کالاهای بسته ای را در آنها به آسانی جا داد. بر روی عرشه کشتی های گشتبار، کانتینر را نیز می‌توان بارگیری و حمل نمود. در این صورت این کشتی‌ها را نیمه کانتینر بر یا نیمه بار گنج بر می‌نامند.

منظور از واژه گشتبار یا تک بار که UNITLOAD نیز نامیده می‌شود، مقداری از یک محموله می‌باشد که اگرچه خود به صورت بسته یا عدل یا نگله است ولی به دلیل تسهیل روند تخلیه و بارگیری در یک واحد بزرگتر، جمع آوری وبسته بندی شده وبه شکل یک بسته مستقل و یکجا در می‌آید.

کشتی های مسافربری

کشتی های مسافربری، یکی از انواع کشتی های تجاری می‌باشند. هدف اصلی کشتی های مسافربری، حمل مسافر می‌باشد ولی از آنها جهت حمل نیروی نظامی نیز استفاده می‌شود. زمانی که از کشتی های مسافربری برای حمل نیروی نظامی استفاده می‌شود، معمولاً به عنوان کشتی ناو مشغول می‌شوند.

کشتی های مسافربری انواع مختلفی دارند، از کشتی های سیاحتی کوچک تا کشتی های اقیانوس پیما.

مورد دیگر هم اینکه کشتی های مسافربری شامل کشتی های باری که دارای جا برای مسافر هستند نمی‌شود.

کشتی های یخچال دار

کشتی های یخچال دار، برای حمل و نقل غذا و مواد خوراکی مثل میوه ها و سبزیجات که باید در طول سفر در حالت و فضای سرد و مناسبی قرار بگیرند، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

کشتی های یخچال دار 3 الی 5 سردخانه دارند که محصولات غذایی در این سردخانه ها نگهداری می‌شوند و مورد حمل و نقل قرار می‌گیرند. این کشتی ها مهمترین نقش را در صنایع غذایی دارند.

کشتی های RO - RO (رو - رو)

کشتی های RO - RO (ROLL ON-ROLL OFF) برای حمل و نقل انواع مختلفی از کالاها مورد استفاده قرار می‌گیرند. از کالاهای عمومی و محموله های سنگین و کانتینر گرفته تا وسایل نقلیه چرخدار مثل کامیون و تریلی.

برای حمل و نقل محموله هایی بکار گرفته میشود که ماهیت آنها ایجاب میکند که ابتدا بر روی یک وسیله نقلیه مثل تریلی بارگیری شوند و بعد این وسیله نقلیه به همراه بار خود، به داخل کشتی رانده می‌شود و در مقصد هم از کشتی بیرون رانده می‌شود.(بیرون رانده شدن در مقصد، در اصطلاح روی پای خود، گفته میشود.). بدین روال از گذاشت و برداشت محموله ها و احتمال آسیب دیدن آن جلوگیری می‌شود.

کشتی های حمل گاز

کشتی های حامل گاز، معمولاً در دسته نفت کش ها قرار می‌گیرند. ولی این کشتی ها تکنولوژی پیشرفته تری برای حمل گاز مایع دارند.

دسته بندی کلی کشتی های حامل گاز

• کشتی های حمل گاز مایع طبیعی LNG
• کشتی های حمل گاز پترولم مایع LPG

کشتی هایLNG و LPG بیشتر از نظر فنی با یکدیگر متفاوت اند. گاز LNG در دمای 170- درجه سانتی گراد و گاز LPG در دمای 50- درجه سانتی گراد ذخیره می‌شود. بدین ترتیب در مخزن و روش بارگیری و تخلیه این دو نوع گاز مایع، تفاوت هایی وجود دارند که سبب شده است کشتی های متفاوتی برای آنها طراحی شوند.
کشتی های حمل بارهای شیمیایی، در مقابل این کشتیها، چندین تانک دارند تا مانع از تداخل مواد مختلف در حین حرکت کشتی شوند.

کشتی های کانتینر بر (بار گنج بر)

کشتی های کانتینر بر، وسیله تخلیه و بارگیری ندارند و کانتینرها یا بار گنج ها، توسط جرثقیل های دروازه ای (GANTRY CRANE) بنادر تخلیه و بارگیری می‌شوند. هرچند کشتی هایی که به بنادر بدون تجهیزات سر می‌زنند، بایستی وسایل لازم را داشته باشند. کشتی های بارگنجی (CONTAINER VESSELS) چند نسل را طی کرده اند که هر نسلی از نسل خود بزرگتر است.

برای آشنایی بیشتر با کانتینر و انواع آن کلیک کنید.

کشتی های ساحلی یا تغذیه کننده

کشتی های ساحلی یا تغذیه کننده (FEEDER) در آبهای ساحلی و مسافت های طولانی بکار گرفته می‌شوند. کشتی های ساحلی، محموله های کشتی بزرگ را که امکان پهلوگیری در بنادر فرعی را ندارند ویا فاقد برنامه پهلوگیری در بندر خاص هستند، جابجا می‌کنند.

برای آشنایی بیشتر با TEU و مفهوم آن در کانتینر کلیک کنید.

کشتی های بزرگ بارگنج بر ظرفیت بیش از 4000 واحد TEU به جهات اقتصادی (درآمد-هزینه) کشتی نمی‌توانند به تعداد زیادی بندر سر بزنند بلکه فقط طبق برنامه در تعداد معدودی از بندرهای عمده (اصلی) پهلو می‌گیرند. در این حالت کشتی های فیدریا به اصطلاح (تغذیه کننده) بین بنادر دیگر تا بندر محل استقرار کشتی بزرگ تردد کرده و در تأمین بار یا تخلیه محموله های کشتی بزرگ فعالیت می‌کنند.

کشتی های حمل کننده محموله های سنتی

کشتی های حامل محموله های سنتی یکی از کشتی های حمل و نقل دریایی می‌باشند که بیشتر تا میانهء دهه 1960 میلادی، مورد استفاده قرار می‌گرفتند. برای تخلیه و بارگیری کشتی های حامل محموله های سنتی، از تجهیزات بندری و یا در مواردی که کشتی در بندر کوچکتر پهلو میگرفت، با استفاده از جرثقیل کشتی، تخلیه و بارگیری انجام می‌شد. 

از این رو کشتی های حمل کننده محموله های سنتی، اغلب در جایی کاربرد دارند که دستمزد نیروی انسانی پایین و تسهیلات بندری برای کشتی های بزرگ کانتینر(بارگنج) بر مناسب نیست. امروزه کشتی های چند منظوره وظیفه این نوع کشتی ها را بر عهده دارند.

جمع‌ بندی

در این مقاله به مفهوم انواع کشتی های حمل و نقل دریایی که وسایل حمل و نقل و جابجایی کالاها در حمل و نقل دریایی میباشند، پرداختیم. همچنین انواع کشتی ها در حمل و نقل دریایی را بررسی کردیم. جهت مشاهده سایر مقالات و اخبار در حوزه حمل و نقل کلیک نمایید.

همچنین در انتیراپ خدماتی اعم از حمل و نقل بین المللی زمینی، ریلی، دریایی، هوایی، انبارداری و... ارائه می‌شود. جهت کسب اطلاعات بیشتر و استفاده از این خدمات می‌توانید به www.ntirapp.com مراجعه نمایید.

عضویت در سامانه خدمات حمل و نقل انتیراپ