ابو جعفر محمد بن محمد بن حسن جهرودی طوسی، ملقب به خواجه نصیرالدین طوسی، شاعر، فیلسوف، متکلم، همه چیزدان، ستاره شناس، اندیشمند، فقیه، منجم، ریاضی دان، پزشک، منجم، عارف و معمار ایرانی بود. کنیه این همه چیزدان ایرانی «ابو جعفر»، و به القابی همچون «محقق طوسی»، «خواجه»، «نصیر الدین» و «استاد بشر» مشهور است.  

خواجه نصیر الدین طوسی، حکیم و همه چیزدان ایرانی، شیعه و در قرن هفتم هجری قمری زندگی می‌کرد. نصیرالدین طوسی، کتاب ها و رساله های بسیاری نوشته است. علوم اخلاق، منطق، فلسفه، کلام، ریاضیات و نجوم از آثار کتب و رسالات و... این حکیم ایرانی می‌باشند.

مهم ترین و مشهور ترین آثار خواجه نصیرالدین طوسی، اخلاق ناصری، اساس الاقتباس، اوصاف الاشراف، تجرید الاعتقاد، شرح الاشارات، جامع الحساب و کتاب مشهور زیج ایلخانی و تذکرة فی علم الهیئة در علم نجوم می‌باشند.

خواجه نصیرالدین طوسی یک کتابخانه با بیش از 400 هزار جلد در مراغه تاسیس کرد و نام آن کتابخانه را، «کتابخانه مراغه» گذاشت. او علاوه بر کتابخانه مراغه، رصد خانه مراغه را بنا نهاد.

زندگی نامه خواجه نصیرالدین طوسی

خواجه نصیرالدین طوسی، حکیم و همه چیزدان ایرانی در 11 جمادی الاول سال 597 هجری قمری در شهر طوس چشم به جهان گشود. نصیرالدین در زمان کودکی اش  قرآن کریم، صرف، نحو و آداب را اموخت. سپس وی با راهنمایی های پدر، مقدمات ریاضیات را نزد کمال الدین محمد فرا گرفت. پدر و جد خواجه نصیرالدین طوسی، از فقها و محدثان آن عصر بودند و نصیرالدین علم فقه و حدیث را در کنار آنها آموخت. همچنین نصیرالدین طوسی، علم منطق و حکمت را نزد دایی اش نورالدین علی بن محمد شیعی یاد گرفت. 

خواجه نصیرالدین طوسی پس از در گذشت پدرش، به شهر نیشابور رفت. نیشابور در آن زمان از محل های اجتماع علما و دانش پژوهان بود. خواجه نصیرالدین در شهر نیشابور با فرید الدین عطار دیدار کرد. خواجه نصیر الدین طوسی، کتاب «اشارات اثر ابوعلی سینا» را نزد فرید الدین داماد و کتاب « قانون ابوعلی سینا در طب» را نزد قطب الدین مصری آموخت. خواجه نصیر الدین طوسی در کنار کمال الدین بن یونس موصلی، شاگردی کرد و به آموختن اکثر علوم من جمله علوم ریاضی پرداخت. کمال الدین بن یونس موصلی از افراد سرآمد در عرصه اکثر علوم ها بود. این حکیم ایرانی،بخشی از کتاب الغنیه ابن زهره در زمینه اصول فقه را نیز در نزد سالم بن بدران مازنی مصری، آموخت. سالم بن بدران مازنی مصری از بزرگان فقهای امامیه بود.

آرامگاه خواجه نصیرالدین طوسی

خواجه نصیرالدین طوسی در 18 ذی الحجه سال 672 هجری قمری، در شهر کاظمین عراق، دار فانی را واداع گفت. خواجه نصیرالدین در جوار حرم امام هفتم (امام موسی کاظم علیه السلام) و نهم  (امام محمد تقی علیه السلام) شیعیان، در شهر کاظمین به خاک سپرده شد. 

آیه 18 سوره کهف بنابه وصیت خواجه نصیرالدین، بر روی سنگ مزار وی حک شده اشت. 

آیه 18 سوره کهف: 

وَ کَلْبُهُمْ باسِطٌ ذِراعَیْهِ بِالْوَصید (و سگ آن‌ها -به حالت پاسبانی- دو دست خویش بر دهانه غار گشوده بود)

فعالیت های علمی خواجه نصیرالدین طوسی

• بنا کردن رصدخانه مراغه
• تاسیس کتابخانه مراغه با حدود 400 هزار کتاب
• مطرح کردن علم مثلثات به عنوان شاخه از ریاضیات
• گرد آورنده «مجموعه آرا» و «دیدگاه های کلامی شیعه» در کتاب تجرید الاعتقاد
• احیای سنت فلسفه مشایی در ایران. این سنت پس از ابن سینا در ایران رو به افول می‌رفت.
• طبق شواهد موجود که نشان می‌دهند او بر نظریه خورشید مرکزی کوپرنیک تاثیر داشته است.
• جداول بسیار دقیق از حرکت سیاره‌ای ایجاد کرد، که یک مدل سیاره‌ای به روز شده و انتقاداتی از نجوم بطلمیوسی بود.
• با پرورش شاگردانی همچون قطب الدین شیرازی و گرد آوری دانشمندان ایرانی عامل انتقال تمدن و دانش‌های ایران پیش از مغول به آیندگان شد.

منبع

شما می‌توانید با مراجعه به بخش تاریخ و ادبیات آکادمی انتیراپ با تاریخ و ادبیات ایرانی، مناسبت ها، شاعرها، شعرهای زیبای ایرانی آشنا شوید.

سامانه آنلاین حمل و نقل بین المللی انتیراپ